زانوی ضربدری يا ژنووالگوم ناهنجاری شایع ساق پا است که معمولاً در کودکان نوپا و یا سنین اولیه مدرسه دیده می‌شود. پای ضربدری باعث می‌شود اندام‌های تحتانی به سمت داخل بچرخند و در نتیجه زانوها بیشتر از حد طبیعی به هم نزدیک شوند در حالی که مچ پاها از هم جدا می‌باشد. در ابتدای تولد معمولاً نوزادان زانوی پرانتزی دارند و تا زمانی که شروع به راه رفتن می‌کنند این حالت رفع می‌شود. در حدود سن دو الی سه سالگی ممکن است که پا به حالت ضربدری به داخل خم شود که این حالت معمولاً تا سن هفت الی هشت سالگی خود به خود رفع می‌شود.
زانوی ضربدری معمولاً هر دو پا را درگیر می‌کند اما در برخی موارد ممکن است فقط یک زانو را درگیر کند.
علت ايجاد زانوی ضربدری
- بیماری زمینه‌ای مادرزادی
- عفونت یا آسیب شدید به زانو
- ژنتیک و فیزیولوژی بدن
- بیماری راشیتیسم (بیماری استخوانی ناشی از کمبود ویتامین D)
- بیماری متابولیکی
- نارسایی کلیه
- ضربه و آسیب به پا
- آرتریت به ویژه در زانو
- آسیب به صفحه رشد
- تومور استخوانی
- شکستگی‌هایی که به درستی بهبود نیافته‌اند.
- اضافه وزن با وارد کردن فشار مضاعف بر زانوها می‌تواند این وضعیت را تشدید کند.
علائم زانوی ضربدری
با گذشت زمان، عدم توزیع متوازن وزن در اطراف زانو می‌تواند باعث درد، آسیب مفاصل و شروع زودرس آرتریت زانو شود.
- بارزترین علامت شکل ظاهری پای فرد است که پاها به داخل خم شده و زانوها بیش از حد معمول به هم نزدیک هستند در حالی که قوزک پا از هم فاصله دارند.
- درد زانو، لگن، مچ پا
- مفاصل خشک و دردناک
- کاهش دامنه حرکتی در لگن
- مشکل در راه رفتن و یا دویدن
- آرتریت و آرتروز زانو
- بی‌ثباتی و ضعف زانو
زانوی ضربدری چگونه تشخیص داده می‌شود؟
متخصص ارتوپد سابقه پزشکی و خانوادگی بیمار و سلامت فعلی فرد را بررسی می‌کند و معاینه فیزیکی پاها و راه رفتن را انجام خواهد داد. هم‌چنین تصاویر اشعه ایکس در حالت ایستاده که از باسن تا مچ پا هستند و به پزشک کمک می‌کنند محل دقیق و محور مکانیکی تغییر شکل را پیدا کند.
آیا زانوی ضربدری با گذشت زمان بدتر می‌شود؟
زانوی ضربدری می‌تواند با گذشت زمان شدت یابد. اگر زانو دچار آرتریت باشد، زانوی ضربدری ممکن است با فرسودگی بیشتر مفصل پیشرفت کند. رفع به موقع مشکل از پیشرفت این عارضه جلوگیری می‌کند.
آیا درمان غیرجراحی برای زانوی ضربدری وجود دارد؟
درمان غیرجراحی برای بیماران مبتلا به زانوهای ضربدری با هدف کاهش پیشرفت این عارضه و جلوگیری از آرتریت در زانو است. درمان‌های غیرجراحی شامل حفظ وزن طبیعی بدن، حفظ تناسب اندام، ورزش و فیزیوتراپی برای تقویت عضلات می‌باشد. این راه‌کارها شکل استخوان‌ها را تغییر نمی‌دهند و تنها راه برای تغییر شکل پاها، جراحی است.
زانوی ضربدری چگونه درمان می‌شود؟
در کودکان این عارضه خود به خود برطرف می‌شود اما اگر شدت این اختلال افزایش یافت، یک پا را بیشتر از پای دیگر درگیر کرد و یا تا سنین هفت الی هشت سالگی بهبود نیافت، ارزیابی و آزمایش بیشتر ضروری است. اگر علت پای ضربدری بیماری استخوانی باشد باید ابتدا این بیماری برطرف گردد.
در افراد بزرگسال جراحی استئوتومی صورت می‌گیرد که هدف از این روش صاف کردن پاها با تغییر زاویه استخوان‌ها است. بنا به تشخیص پزشک متخصص، استخوان بالا يا پايين زانو تراز می‌شود.
مراقبت‌های پس از جراحی اصلاحی زانوی ضربدری
پس از جراحی به مدت شش تا هشت هفته باید از عصا یا واکر استفاده شود. فیزیوتراپی به بازیابی قدرت عضلانی کمک خواهد کرد و بخش مهمی از درمان زانوی پرانتزی به ویژه در مواردی است که جراحی رخ داده است. به طور معمول، می‌توان شش ماه پس از عمل به فعالیت کامل، از جمله ورزش، بازگشت.
آیا جراحی زانوی ضربدری محدودیت سنی دارد؟
هیچ محدودیت سنی ثابتی برای جراحی اصلاحی پا وجود ندارد. تکنیک جراحی مورد استفاده ممکن است بسته به سن متفاوت باشد. کودکان به علت اینکه استخوان‌های در حال رشد دارند می‌توانند برای هدایت استخوان‌ها از جراحی جزئی استفاده کنند. بزرگسالان می‌توانند از جراحی استئوتومی بهره‌مند شوند. برای بیماران مسن‌تر مبتلا به آرتریت نیاز به تعویض مفصل زانو برای رفع هر دو مشکل آرتریت و اصلاح پا می‌باشد. جهت تعیین بهترین روش درمانی، مشورت با پزشک ضروری است.
خوشحال می‌شویم پیشنهادات و نظرات خود را با ما و دیگر خوانندگان در میان بگذارید.
